فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضائی (دیدگاه‌های حقوقی سابق)

به یُمن پیشرفتهایی علم پزشکی امروزه تعداد زیادی از بیماری‌ها و صدمات بدنی از طریق پیوند عضو درمان می‌شوند. هرچند از بُعد اخلاقی نجات جان انسان عملی پسندیده و مقبول است، لکن به واسطۀ نیاز دریافت کنندگان این اعضاء، اهداء عضو، ظاهراً اهداء است و در واقع معوض بوده و برای موافقت اهداء کننده‌گان مبالغ عمده‌ای به آنها پرداخت می‌شود. الزام ناشی از این توافق، بعنوان قراردادی نوین در دانش حقوق، موضوعی است که در این پژوهش هدف مطالعۀ آن بر اساس منابع حقوق ایران بود. بر اساس تحلیل منابع حقوق ایران و توصیف رابطۀ طرفین در چنین قراردادهایی، به واسطۀ آسیبی که خارج کردن عضو به بدن اهداء کننده وارد می‌کند، در صورتی که عضو موضوع توافق مربوط به انسان زنده باشد تا قبل از جدا شدن از بدن انسان، این توافق باطل و بلا اثر بوده و برای طرفین الزامی ایجاد نمی‌کند و در صورتی که توافق پس از جدا شدن عضو از بدن انسان صورت گیرد و ثابت شود بدن اهداء کننده به آن نیاز ندارد و یا عضو موضوع توافق مربوط به انسان فوت شده یا مبتلا به مرگ مغزی باشد این توافق الزام‌آور بوده و در صورت استنکاف طرفین از اجرای اختیاری چنین توافقاتی، می‌توان از الزامات قانونی برای اجرای آنها استفاده نمود.